Eş Sesli Kelimeler

Binlerce yıllık tarihi olan ve yeryüzünün en eski dillerinden biri olan Türkçe, dil bilgisi açısından da oldukça zengin bir yapıya sahiptir. Dil bilgisi kuralları ve gramer seçenekleri ile diğer dillerden hemen sıyrılan Türkçe’nin sahip olduğu zenginliklerden biri de eş sesli kelimelerdir. Eş sesli kelimeler genel tanımıyla; Türkçede anlamları farklı fakat söyleniş ve yazılışları aynı olan kelimelerdir. Bu şekilde dilimizin zenginliğinin bir diğer göstergesi olan eş sesli kelimeler doğru şekilde anlaşılmadığı takdirde ciddi yanlış anlamalara neden olabilmektedir. Bu sözcüklerin dilimizin zenginliğini göstermesindeki en önemli nokta farklı anlamlara sahip olsa da hem söyleniş tarzında hem de yazılışında hiçbir fark bulunmamasıdır. Dilimizde sayısız örnek mevcut Özellikle ilkokul öğrencilerinin Türkçe dersi ile tanışmasından itibaren öğrenmeye başladığı eş sesli kelimeler kimi zaman kafa karıştırıcı olabiliyor.

Öğrencilerin kelimenin hangi anlamını kullanması gerektiği konusunda yaşadığı kafa karışıklığını gidermek ise zaman alıcı bir süreçtir. Öğrencilerin eş sesli kelimeleri daha iyi anlayabilmeleri için öğretmenlerin bu konu üzerinde uzun ve detaylı bir ders işlemesi ve verdiği örnekler ile eş sesli kelimeleri öğrencilere tanıtması gerekmektedir. Kimi zaman yetişkin kişilerin dahi anlamakta güçlük çektiği eş sesli kelimelerden en sık kullanılanı ‘yüz’ kelimesidir. Türk Dil Kurumu’nun sözlüğüne göre çok sayıda anlamı bulunan yüz kelimesi kullanıldığı yere göre yüzme eylemini tanımlayabildiği gibi sayı olan yüzü de anlatıyor olabilir. Bu noktada bu anlamlardan hangisini tanımladığını bilmek için cümlede anlatılmak istenen ifadelere ve cümle bütünlüğüne göz atmak gerekmektedir. Yüz kelimesi aynı zamanda surat anlamına da gelebilir. Bu anlamın anlaşılabilmesi için de yine cümlenin bütünlüğü ele alınmalıdır.

Tekrarlı kullanım kafa karıştırabiliyor Eş sesli kelimelerin tekrarlı şekilde yani aynı cümle içerisinde kullanılması kimi zaman kafa karışıklığı oluşturabilmektedir. Yetişkin inşaların bile cümlenin anlamını kavramakta güçlük çekebileceği bu cümlelerden biri; ‘Onun yüzünden yüz yerde yüzüm kızarıyor’ cümlesidir. Yüz kelimesinin 3 farklı kullanımda 3 farklı anlama gelebildiğini görebildiğimiz bu cümlenin öğrenciler tarafından anlaşılabilmesi zaman alabilir. Kuralı bozan durumlar Sözcüklerin eş sesli olduğunu kabul etmek için yazımında ve telaffuzunda kesinlikle hiçbir fark olmaması gerekmektedir.

Herhangi bir noktalama işareti ile yazımı farklılaşan kelimeler eş sesli kelimeler grubuna dahil edilmemektedir. Örnek vermek gerekirse; adet ve adet sözcükleri birbirinden farklı anlamlara gelmekte ve adet kelimesinin sahip olduğu şapka ile farklı şekilde telaffuz edilmektedir. Sayı anlamına gelen adet kelimesi ile gelenek ya da alışkanlık anlamına gelen adet kelimesi bu nedenle eş sesli kelimeler olarak tanımlanamaz. Dil bilgisi açısından eksikleri bulunan kişilerin bazı şapka eklerini kullanmaması ya da yanlış yerde kullanması nedeni ile yazımı ve telaffuzu aynı olsa da bu tarz kelimeler eş sesli olarak tanımlanamaz. Dilimizde telaffuzu açısından eş sesli olduğu düşünülen fakat aslında yazım kuralları gereğince farklı yazılan sözcükler de mevcuttur. Örnek vermek gerekirse; grup kelimesi ile gurup kelimesi telaffuz açısından hiçbir fark barındırmamaktadır. Fakat küme, topluluk anlamına gelen grup kelimesi ile güneşin batışı anlamına gelen gurup kelimesi yazım kuralları gereği birbirinden farklı olduğu için eş sesli kelime olarak tanımlanamayacak durumdadır.