Göktürk ( Orhun )Kitabeleri

 

Göktürk ( Orhun )Kitabeleri, İslamiyet öncesi Türk tarihi dönemine ait olan önemli eserlerdir. II. Göktürk ( Kutluk ) devletine ait olan bu yazıtlar aynı zamanda Türk tarihinin ilk yazılı kaynaklarıdır. Göktürk Kitabeleri Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır. Orhun Abideleri kaplumbağa biçimindeki oyuk bir taş üzerine oturtulmuş yazıtlardır. Göktürk ( Orhun )Kitabeleri ilk olarak Orhun Irmağı kıyısında bulunmuştur. Şu anda Moğolistan sınırları içerisindedir. Bu yazıtlar ilk defa 1889 tarihinde Rus tarihçi ve arkeolog Yadrintsev tarafından bulunmuş olup, 1893 tarihinde ise ilk kez Danimarkalı bir Türkolog olan Wilhelm Thomsen tarafından çözülmüştür.

Türk edebiyatının yazılı ilk örnekleri olan Göktürk ( Orhun )Kitabeleri, aynı zamanda Türk isminin geçtiği ve Türk devlet anlayışını aktaran ilk Türkçe metin olma özelliği taşımaktadır. Bu yazıtların üç tarafı Türkçe, bir tarafı ise Çince yazılmıştır. Bu yazıtlar ayrıca siyasetname özelliği taşır. Orhun Abidelerinde ”ey Türk begleri” ifadesi sıklıkla kullanılmış olup bu abideler aynı zamanda ilk nutuk olma özelliği göstermektedir. Çince kısımları da bulunan yazıtlarda; Çin hakimiyetine girme sebepleri, Türk liderlerinin yanlış tutumu, Çin hileleri gibi konulara da yer verilmiştir. Bunun dışında Orhun Kitabeleri’nde Çinliler ile verilen mücadeleler de ele alınmıştır.

Bu kitabelerde Türk kültürü ve yasaları da anlatılmış olup, ayrıca Kağan millete hesap verir. Bu nedenle Göktürklerde sosyal devlet anlayışı olduğu düşünülmektedir. Göktürk Kitabeleri Tonyukuk (725), Kültigin (732), Bilge Kağan(735) adına dikilmiştir. Kültigin ve Bilge Kağan adına dikilen yazıtlar onların ölümünden sonra dikilmiştir. Tonyukuk adına dikilen anıt ise bizzat kendisi yani Tonyukuk tarafından dikilmiştir. Bu sebepten olsa gerek Tonyukuk Türklerde ilk yazar ve ilk tarihçi olarak kabul edilir. Orhun abidelerinde kağan ve halkın birbirlerine karşı görevleri de anlatılmıştır. Bu da aslında Göktürklerde sosyal devlet anlayışının olduğunun bir başka göstergesidir.

Orhun Abideleri esasen hukuk kuralları değildir. Fakat nasihatname niteliği de gösterir. Bizim ülkemizde Orhun Abideleri’ne ilişkin ilk çalışmalar Necip Asım tarafından yapılmıştır. Görüldüğü üzere II. Göktürk (Kutluk) Devleti’ne ait olan bu Göktürk Kitabeleri, Türk tarihi ve yazılı edebiyatı için oldukça önemli olan eserlerdir. Tarihini bilmek isteyen kişilerin mutlaka bilmesi gereken önemli ayrıntılardan biridir. Yazılı edebiyatımızın ilk eseri olması ve içerdiği konular ile de dikkat çeken yazıtlardır. Ayrıca nasihatname ve siyasetname özellikleri göstermesi de bu eserleri önemli kılan diğer detaylardır.

Etiketler: Göktürk ( Orhun )Kitabeleri
Eklenme Tarihi: 17 Haziran 2017