Konuşma dilinin aksettirilmesi ve duygu-düşüncenin karşı tarafa ve gelecek nesillere aktarılması için kullanılan yazının net anlaşılabilmesi için konulan kurallar bütününe yazım (imlâ) kuralları denir. Bu kurallar yazının herkesçe eşit oranda anlaşılmasını sağlamak amacıyladır ve noktalama işaretleri de bunların en önemlilerindendir.

Noktalama İşaretleri

Noktalama işaretleri içerisindeki “nokta, virgül, iki nokta, üç nokta, soru, tırnak, ünlem, ayraç ve kesme” gibi işaretler ait bulundukları sözcüklere bitişik yazılırlar ve kesme dışındaki tüm işaretlerden sonra bir boşluk bırakılarak yazıma devam edilir.

Nokta ( . )

• Cümle sonlarına konulur. (Ben geldim.)
• Kısaltmaların sonlarına konulur. (Alb. / Dr. / Yrd. Doç.)
• Sıra bildiren rakamsal sayıların sonlarına konulur. (3. – II. – 16.)
• Virgülle sıralanan rakam ve sözcüklerin en sonuna konulur. (1,5 ve 9. Sen, ben ve o.)
• Maddesel nitelik taşıyan harflerin sonuna konulur. (A. – c.)
• Tarih yazımında gün, ay ve yıl gösteren sayılar arasına konulur. (01.12.2010) Sayıyla da yazılabilen tarihlerde noktalama kullanılmaz.
• Saat ve dakika belirten sayıların arasına konulur. (Uçak 09.05’te kalkacakmış.)
• Kitap, dergi ve gazete künyelerinin sonuna konulur. (Dört ve üzeri basamaklı rakamsal sayılar arasında üçlü grup halinde ayrıştırılarak konulur. (1.000, 50.500)
• Genel ağ bağlantı adres isimlerinde her bir sözcük arasında kullanılır.
• Matematikte çarpım işareti olarak kullanılır. (2.2=4, 5.5=25)

Virgül ( , )

• Ardı ardına sıralanan sözcüklerin arasında, sıralı cümle aralarına konulur. (Yeşil, mavi ve turuncu renkler. Geleceğim, sonra seni alıp gideceğim. Gencmevtoo, Google, Yandex iyi arama motorlarıdır.)
• Uzun cümlelerde yüklemden uzak duruma düşen öznenin tasvirleşmesi için konulur. (Gül kokulu yârim, … cümle… elleriyle saçını okşuyordu dün gece.)
• Cümleler arasında söz ve yapısal cümleyi ayırmada kullanılır. (Sen gelince, anide olsa, kalbim hızla çarpar oldu sevgili.)
• Anlam güçlendirmek amacıyla tekrarlı sözcüklere konulur. (Sen, yine sen, gene sen geliyorsun.)
• Tırnak içinde olmayan aktarım cümlelerinin sonuna konulur. (Erzurum’a bu sabah geleceğim, dedi.)
• Konuşma çizgisi sonrasındaki alıntı cümle sonun akonulur. (- Yapma, ne olur yapma, dedi.)
• Edebi eserlerde konuşma kısmı öncesinde kullanılır. (Eve geldi. Bana, yemek yap, dedi.
• Kendinden sonraki cümleye bağlı olarak reddiye, kabul veya teşvik belirten hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi sözcüklerin sonrasında kullanılır. (Peki, gelirim. Olur, ben de isterim.)
• Anlamca ayrı iki cümleyi ayırmak amacıyla kullanılır. (Oku da adam ol baban gibi, eşek olma.)
• Hitabet sözcüklerinden sonra kullanılır. (Ağarım, Bugün zafer kaçınılmaz olacak. Sayın Başkan, Kıymetli Hünkârım, )
• Ayrıca kesirli sayılarda, metin içi art arda gelmiş zarf-fiil ekli sözcüklerde de kullanılır.
• Özne olarak bu, şu gibi zamirlerden sonra kullanılır.

Noktalı Virgül ( ; )

• Cümle içerisinde virgülle ayrılan sözcüklerden sonra ikinci kısım anlatımlarda kullanılır. (Erkeklerden Yusuf, Kenan; kızlardan da Ayşegül, Leyla ve Ayşe kabul edildi.)
• Öğeler arasında virgül bulunan cümleleri ayırmada kullanılır. (Aç, susuz, yetim; ölmeyi hak ediyor aslında.
• Açıklamalık olarak kullanılır. (Önemli yazarlar; Necip Fazıl, Schiller, Goethe’dir.)

İki Nokta (: )

• Örneklemelerde, açıklamalarda kullanılır. (Kendimi tanıtayım: ünlü yazarınızım.)
• Ses bilgisinde uzun okunuşu belirtir. Karşılıklı konuşmalarda da konuşanı belirtmek için kullanılır.
• Genel ağ adres bağlantısı içerisinde ve matematikte bölge işlemi simgesinde kullanılır.

Üç Nokta ( … )

• Anlatımı tamamlanmayan, kaba sayıldığı ya da söylenmek istenmeyen cümle kısımlarında kullanılır.
• Alıntı yapılmış cümlelerin baş ve son kısımlarında, sözün kesilip son durumun okurun hayaline ve görüşüne bırakıldığı kısımlarda kullanılır. (Sana elveda diyorum…)
• Ünlem ve seslenmeleri pekiştirmek amacıyla kullanılır. (Deli Yusuf…) Ünlem ve soru işaretinden sonra üç değil, iki nokta konulur.

Soru İşareti ( ? )

• Soru eki ya da sözü içeren cümle sonuna konulur. (Ne zaman geliyorsunuz?)
• Bilinmeyen sözcük, sonuç veya durumlarda kullanılır. (Doğum tarihi: ?) Birden fazla sözcüklü veya cümleli yapılarda soru işareti en sona konulur.

Ünlem İşareti ( ! )

• Mutluluk, kıvanç, acı, korku gibi duygu anlatan cümle ve kelime sonuna konulur. (Aşk olsun! Ne hoş!)
• Hitabetlerde kullanılır. (Arkadaşlar! Bugün işimiz zor.)
• Alay etme, küçümseme sözcüklerinden sonra ve şüpheli durumlarda parantez içinde kullanılır.

Kısa Çizgi ( – )

• Satıra sığmayan bölünmüş sözcüklerde, cümle içi ara sözlerde, kelime kök bilgisi belirtmede kullanılır.
• Hece göstermek için kullanılır.
• “ve, ile, ila, …-den, …e” anlamlarını belirtmek için kullanılır. (Türk-Azeri, Birinci-İkinci Dünya Harbi, 10–20 dakika…)
• Matematikte çıkarma işareti, sıfırdan küçük hava durumu belirteci olarak kullanılır. (3–5=2, -5 °C)

Uzun Çizgi (—)

• Tırnak içinde kullanılmamış konuşmayı belirtmek için satır başında kullanılır.

Eğik Çizgi ( / )

• Dize sıralamasında, adres yazımında, tarih yazılışında ve dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini belirtmek için kullanılır.
• Genel ağ bağlantı adreslerinde ve matematikte bölme işareti olarak kullanılır.

Ters Eğik Çizgi ( \ )

• Bilişim uygulamalarındaki art arda gelmiş dizinleri ayırmak amacıyla kullanılır. (C:\Klasör\Yazım Kuralları\Kurallar. doc)

Tırnak İşareti ( “ ” )

• Aktarım ve alıntı cümlelerinde kullanılır. Tırnak içerisindeki son kısıma gelen nokta, soru ve ünlem işaretleri tırnak içerisinde bırakılır. “Sensiz yaşayamayacağım!” diyor.
• Özellikle vurgulanmak istenilen sözcüklerde ve cümle içerisindeki eser ve yazar isimleri için kullanılır. (Yeni “Damlahatname” adlı yazım türü belirdi. İlk yazarı “Baki Bey” diye biliniyor.

Tek Tırnak İşareti ( ‘ ’ )

• Tırnak içerisinde verilmiş bir söz veya cümlenin yeniden tırnak içerisinde alınması gerektiği durumlarda kullanılır. (Kültigin metinlerinde “Gökçeyazın bölümü ‘Tevil eyleme’ için uygun değildir.” İbaresine rastlandı.)

Denden İşareti (“)

• Alt alta sıralanan aynı sözcükler için kullanılır.

Yay Ayraç ( )

• Cümle içinde bir sözcüğün açıklamasını veya ilave bilgilerini belirten kısımlar için kullanılır. (Ürünü iç göğüs (dekolte) bölgenize uygulayabilirsiniz.)
• Tiyatro, senaryo, oyunca ve damlahatnamelerde oyuncu veya karakterin hareketlerini, görünmez ruh halini açıklamak için kullanılır. (Genç: – (Hızla yaklaşır.) Ben geldim.)
• Alıntı sözcük veya cümlelerde alıntının kaynağını, yazarı veya eseri betimlemek için kullanılır. (Otuz yıldır saat dönmüş ben durmuşum (N. F. Kısakürek))
• Madde belirten rakam veya harf sonrasında kullanılır. A), I), 23)

Köşeli Ayraç ( [ ] )

• Parantez içinde kullanılması gereken kısım içerisinde ilave parantez varsa birinci parantez köşeli ayraç olarak kullanılır. [Yazım Kuralları (TDK)]
• Kaynaksal verilerde künyenin bazı ayrıntıları vurgulanması amacıyla kullanılır. (Reşat Nuri [Gültekin])

Kesme İşareti ( ’ )

• Özel adlara getirilen eklerden önce kullanılır. (Mehmet’e, Türkiye’ye…)
• Kişi adlarına ait saygı sözcüklerine gelen ekler için öncesinde kullanılır. (Ayşegül Hanım’a)
• Kısaltmalara ve sayılara getirilen eklerden önce kullanılır. (TRT’ye, 9,85’li, 90’lı yıllar)
• Özel gün belirten ay ve tarihlere gelen eklerden evvel kullanılır. (27 Aralık’ta seni arayacağım)
• Eki harften ayırmak için kullanılır. (A’dan Z’ye kadar Türkçeleştirilmiş.)

Eklenme Tarihi: 12 Mart 2016